تاریخ قلعه ی دیز

از قرن اول تا سال900هـ.ق

  راجع به اواخر قرن اول و اوایل قرن دوّم سّید جمال ترابی طباطبایی

  در کتاب « سکّه های اسلامی ایران » به سه نوع سکه‌ی منقش به

  لا اله الا الله ،وحده لا شریک له ، محمد رسول الله اشاره کرد که

  متعلق به سالهای 105و145 هجری قمری می باشند و می نویسد

  با توجّه به الاعم و حروف اختصاری ،محل ضرب این سکّه ها

  «آذربیجان» می باشد وآذربیجان محلّی است ما بین تالش و خلخال

  واحتمالاً همان کوکاوان یا انگان امروزی باشد که بقایای آن هنوز در

  دامنه ی کوه آذنو (ازناو ) و روستای طولاش باقی مانده است و

  شاید این شهر تا تاریخ ضرب سکّه ها وبعد از آن نیز باقی مانده

  است.

  در روستای دیز در نزدیکی شال از بخش شاهرود قلعه‌ی بزرگی

  وجود داشته که مورد استفاده ی اسماعیلیان بوده و بوسیله ی

  رکن الدین خورشاه آخرین پادشاه اسماعیلیه  و لشکریانش تسخیر

  و تاراج شد .

  در این مورد تاریخ گزیده می نویسد : «خداوند رکن الدن خور شاه بن

  علا الدین محمّد بن جلال الدین حسن نو ملسمان بن ملحد بن

  حسن علی ذکرة السلام کوره کیا بن محمّد بزرگ امید رودباری پس

  از پدر پادشاه شد به جهت رفع تهمت و نسبت خون پدر بااو ،حسن

  مازندرانی را با فرزندان به قصاص پدر بکشت و لشکر به جنگ

  شالرود و خلخال فرستاد و مستخلص کرد و قتل عام رفت و چون

  یک سال در پادشاهی بماند هولاکو خان به جنگ او رفت حرب عظیم

  کردند ودر این زمان دولت اسماعیلیانبه به آخر رسید ».